Quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat.

بازار داخلی بیمه اتکایی

با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی سالهای اخیر ، وضعیت بازار بیمه بالاخص بیمه اتکائی در ایران بسیار متفاوت از سالهای گذشته بوده و صنعت بیمه در بخش اتکائی در حال تجربه کردن دوران خاصی میباشد .
از عمده تغییراتی که در سالهای گذشته در صنعت بیمه رخ داده و تاثیر مستقیم بر فعالیتهای اتکائی داشته است میتوان به بالا رفتن سرمایه شرکتهای بیمه مستقیم اشاره نمود. طی این فرایند سرمایه شرکتهای بیمه مستقیم به صورت روز افزون در حال افزایش و متعاقباً نیاز به اخذ پوششهای اتکائی رو به کاهش میباشد . از طرفی به دلیل وجود تحریمهای اقتصادی و به ویژه در بخش بیمه، شرکتهای بیمه مستقیم همواره درحال اخذ مجوز قبولی اتکائی میباشند .
در حال حاضر از ۲۵ شرکت فعال در صنعت بیمه ۱۳ شرکت مجاز به قبولی اتکائی میباشند که بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز با بالاترین ظرفیت قبولی اتکائی چهاردهمین عضو این مجموعه به حساب می آید.
این مهم باعث تشدید رقابت بین شرکتها برای کسب پرتفوی بیشتر میگردد. در این میان شرکتهای بیمه مستقیم با مجوز قبولی اتکائی جذب فرایند معامله به مثل یا Reciprocity نیز میگردند که خود فضای رقابت را برای شرکتهای بیمه اتکائی مانند بیمه اتکائی امین تنگ تر نیز مینماید. گذشته از این با آزاد سازی تعرفه های حق بیمه که انتقادات زیادی نیز به آن وارد میباشد شرکتهای بیمه در جهت کسب حق بیمه در رقابت برای صدور بیمه نامه های مختلف اقدام به پائین آوردن نرخ بیمه نامه های صدوری خود مینمایند که در نهایت باعث میگردد که قراردادهای اتکائی نیز حق بیمه کمتری در قبال تعهدات قبول شده نصیب شرکتهای بیمه اتکائی نماید.
گاه این رقابتها در زمینه کاهش نرخ حق بیمه به صورت غیر فنی صورت میپذیرد . از این گذشته در بعضی از بیمه نامه های پیشنهادی به شرکتهای بیمه اتکائی شاهد حذف یا تغییراتی در شرایط و مفاد قرارداد بیمه نیز میباشیم که بعضاً مغایر با اصول بیمه گری و ناشی از بیمه گزار سالاری مفرطی است که در حال حاضر در بازار بیمه داخلی پدیدار شده است لذا با این تغییرات در پرداخت خسارتهای احتمالی نیز شرکتهای بیمه و بیمه اتکائی با مشکلاتی مواجه خواهند شد.
موضوع دیگری که در رابطه با نقش شرکتهای بیمه اتکائی در بازار داخلی میتوان به آن پرداخت میزان ظرفیت قبولی اتکائی و میزان ظرفیت نگهداری ریسک شرکتهای بیمه می باشد. این شاخص که منبعث از میزان سرمایه و اندوخته های قانونی به استثناء ذخیره خسارت معوق میباشد برای شرکتهای بیمه با سرمایه بالا ظرفیت بالاتری را به ارمغان خواهد آورد .
در سال ۹۲ میزان ظرفیت قبولی اتکائی در هر ریسک واحد در بین شرکتهای بیمه دولتی و خصوصی مجموعاً ۱۴،۶۹۸،۲۴۳،۰۰۰،۰۰۰ ریال می باشدکه شرکت بیمه اتکائی امین با ظرفیت ۱۷۸،۵۹۱،۰۰۰،۰۰۰ ریالی خود در حدود ۱ درصد ظرفیت کل بازار را در اختیار دارد .
که این ظرفیت با وجود افزایش اندوخته های قانونی به دلیل افزایش سرمایه دیگر شرکتها و نیز اضافه شدن شرکتهای دیگر به گروه بیمه گران اتکائی سهم بیمه اتکائی امین در سال جاری نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.

بیمه اتکائی چیست؟
سرمایه و اندوخته های شرکت های بیمه اگر چه مبالغ قابل توجهی می باشد لکن در مقایسه با تعهدات بسیار سنگینی که قبول می نمایند بسیار اندک و ناچیز است به همین دلیل در مقابل حوادث و خطرات بزرگ فوق العاده آسیب پذیر می باشند .
توسعه فعالیت های اقتصادی، ایجاد واحدهای عظیم صنعتی، ناوگان بزرگ هواپیمائی و دریائی، پوشش های مسئولیت و وجود تجمع خطر در رشته های مختلف بیمه تعهدات شرکت های بیمه را روز به روز افزون تر نموده است .
شرکت های بیمه برای کاهش تعهدات سنگین خود راهی جز واگذاری بخشی از تعهدات خود به دیگر شرکت های بیمه ندارند . این واگذاری به روشهای
مختلف صورت می گیرد که به آن بیمه اتکائی گفته می شود .
همانطور که بیمه گذاران اموال و دارائی خود را نزد شرکتهای بیمه، بیمه می نمایند شرکت های بیمه نیز خود را در مقابل خسارات سنگین و بزرگ که ممکن است وضعیت مالی آنها را با مخاطر روبه رو نماید نزد شرکتهای بیمه دیگر (بیمه گر اتکائی) بیمه می نمایند . در واقع با این عمل شرکتهای بیمه اشخاص ثالثی به نام بیمه گر اتکائی را در نتایج مالی تعهدات خود سهیم
می نمایند.
بیمه اتکائی رشته ایست تخصصی که با عامه مردم ارتباطی نداشته لذا فقط آن دسته افرادی که در بخش های اتکائی شرکت های بیمه فعالیت دارند یا دانشجویان رشته بیمه با آن کم و بیش آشنائی دارند . به همین دلیل در این زمینه کمتر مطلبی نوشته و یا انتشار یافته است باید اشاره نمایم که در رابطه با بیمه اتکائی به زبانهای انگلیسی و فرانسه کتب و مقالات زیادی وجود دارد که دو کتاب آن توسط بیمه مرکزی ایران ترجمه و انتشار یافته است .
بیمه اتکائی عملی است که به موجب آن بیمه گر مستقیم شخص دیگری به نام بیمه گر اتکائی را در نتایج مالی تعهدات بیمه خود به طرق مختلف مشارکت می دهد. با بیمه اتکائی خطر بین چندین شرکت بیمه در داخل و خارج از کشور تقسیم می گردد بنابراین در صورت بروز خسارتی بزرگ وضعیت مالی یک شرکت بیمه با مخاطره روبه رو نخواهد گردید به عبارتی ساده تر بیمه اتکائی یعنی تقسیم و توزیع خطر .
مکانیزم عملی بیمه اتکائی بدین شکل میباشد که بیمه گر اتکائی در مقابل دریافت مبلغی (حق بیمه) تمام یا بخشی از تعهدات بیمه گر واگذارنده را به عهده می گیرد .

تاریخچه بیمه اتکائی
اولین نشانه ای که از بیمه اتکائی به ثبت رسیده است مربوط به یک سفر دریائی در سال ۱۳۷۰ میلادی می باشد . در سال ۱۶۸۱ میلادی لوئی چهارم با صدور فرمانی مجوز بیمه اتکائی را در فرانسه صادر کرد . در قرن هجدم بیمه اتکائی در اروپا توسعه و گسترش پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۸۶۴ میلادی عملا” مقررات متعدد در این زمینه تدوین شد بنابراین سال ۱۸۶۴ را باید نقطه عطفی در بیمه اتکائی بدانیم .
اولین شرکت های بیمه اتکائی که به وجود آمدند شرکت های بیمه وابسته به شرکت های دیگر بودند که اولین آن شرکت بیمه وسلر- Veslerمی باشد که در سال ۱۸۴۳ تاسیس گردید این شرکت ها مازاد ظرفیت شرکت های مادر را به عهده می گرفتند . امروزه تعداد زیادی از این شرکتها هنوز با توان زیاد در عرصه بیمه اتکائی دنیا فعالیت می کنند که در این میان می توان به شرکت بیمه اتکائی سوئیس سوئیس ری- Swiss Re اشاره نمود این شرکت توسط سه شرکت دیگر سوئیسی در سال ۱۸۶۳ تاسیس گردید و در شرایط فعلی (سال ۱۹۹۶) با حق بیمه چهار میلیارد و سیصد و هفتاد و دو میلیون دلار دومین شرکت بیمه اتکائی دنیا است .
اولین شرکت بیمه اتکائی که به صورت مستقل و حرفه ای شروع به کار کرد شرکت بیمه کلن ری است که در سال ۱۸۶۴ در شهر کلن آلمان تاسیس گردید . این شرکت در سال ۱۹۹۶ در رده هفتم شرکت بیمه اتکائی از نظر حجم حق بیمه قرار دارد .
در کشور انگلستان نیز شرکت های زیادی به صورت وابسته به وجود آمدند که برخی از آنها از صحنه بیمه ای خارج شده و برخی هنوز در حال فعالیت می باشند اما اولین شرکت هائی به صورت حرفه ای در انگلیس تاسیس گردیدند شرکت بیمه اتکائی مرکانتایل اند جنرال- Mercantile and General در سال ۱۹۰۷و شرکت برتیش اند اروپین – British and European در سال ۱۹۰۸ می باشد .
در کشورهای در حال توسعه نیز بیمه های اتکائی اغلب توسط شرکت های که دولتی ارائه شده است که از این دسته به شرکت بیمه اتکائی شیلی در سال ۱۹۲۰ می توان اشاره نمود .

جنبه های حقوقی بیمه اتکائی
در قرارداد بیمه اتکائی شخص بیمه گذار دخالتی نداشته و بیمه گر اتکائی نیز مسئولیتی در مقابل او ندارد . زمانی که بیمه گر واگذارنده ریسکی را واگذار می نماید قرارداد جدیدی بین بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکائی ایجاد می شود این قرارداد جدا از قرارداد بیمه ایست که بین شرکت بیمه و بیمه گذار به وجود آمده است و هیچگونه رابطه ای بین بیمه گذار و بیمه گر اتکائی در هیچ مرحله ای از قرارداد به وجود نمی آید بنابراین به طور خلاصه می توانیم بگوئیم :
– قرارداد اتکائی هیچگونه ارتباطی با قرارداد بیمه مستقیم ندارد .
– در قرارداد اتکائی رابطه حقوقی که بیمه گذار و بیمه گر اتکائی بتوانند به نحوی با هم در ارتباط باشند وجود ندارد و شخص بیمه گذار هیچ نوع حرکت حقوقی در مقابل بیمه گر اتکائی نمی تواند انجام دهد .
بنابراین به عنوان یک اصل باید پذیرفت که رابطه بین بیمه گذار و بیمه گر از یک طرف و رابطه بین بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکائی از طرف دیگر به طور کاملا” منفک از یکدیگر
می باشند . به موجب این اصل بیمه گذار هیچگونه حقی که بر اساس آن می تواند از بیمه گر اتکائی به طور مستقیم تقاضای خسارت نماید ندارد مگر این که در قرارداد اتکائی به طور صریح تاکید و یا توافق خاصی صورت گرفته باشد . در بعضی از بازارهای اتکائی به ویژه در ایالات متحده امریکا با استفاده از کلوز خاصی به نام (Cut through) که این شرط به ندرت و با احتیاط توسط بیمه گران اتکائی به قرارداد الحاق می شود . این حق را به دست می آورد، در مواردی که بیمه گر صادر کننده بیمه نامه دچار مشکلات مالی یا اعسار گردد و از پرداخت خسارت عاجز شود مستقیما” به بیمه گر اتکائی مراجعه و خسارت خود را دریافت نماید .
در زمینه ماهیت حقوقی عملیات اتکائی تاکنون مطالعات کمی صورت گرفته است زیرا قرارداد اتکائی معمولا” یک قرارداد محرمانه بوده و افراد عادی کمتر با آن آشنائی دارند علاوه بر آن اختلافاتی که بین بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکائی به وجود می آید کمتر در مراجع قضائی و دادگاه مطرح شده و معمولا” از طریق داوری و مذاکره حل وفصل می گردد بدون این که ماهیت این گونه مسائل مشخص و منتشر گردد .
امروزه به هنگام عقد قرارداد اتکائی طرفین در متن قرارداد پیش بینی می کنند که در صورت بروز اختلافاتی قانون کدام کشور حاکم باشد و در مواردی که چنین موضوعی پیش بینی نشده باشد طبق عرف بین المللی قانون کشور واگذارنده حاکم می گردد.

بازار بین المللی بیمه اتکائی (در صورت رفع تدریجی تحریم ها):
با توجه به شرایط ویژه اقتصادی حال حاضر، ارتباط بین بازار بیمه ایران و بازارهای بین المللی در حداقل ممکن قرار دارد. بدیهی است پس از مرتفع شدن مشکلات اخیر یکی از الزامات شرکتهای بیمه اتکائی حضور در بازارهای بین المللی می باشد . از این رو باید تمهیداتی جهت حضور موفق و کارآمد اندیشیده شود تا به اقتضای موقعیت های پیش رو توان حضور در این بازارها به اندازه کافی موجود باشد. از جمله این تمهیدات می توان به التزام عملی شرکتهای بیمه جهت افزایش سرمایه تا سقف ۴،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال اشاره نمود که به سبب آن میزان سرمایه و توان مالی شرکتهای بیمه اتکائی با استانداردهای حضور در رقابتهای منطقه ای فراهم خواهد شد. از دیگر پیش نیازهای حضور فعال در عرصه بین المللی داشتن رتبه مناسب از یکی از آژانس های رتبه بندی بین المللی می باشد. بدیهی است با توجه به دلایل سیاسی و غیره تاکنون شرکتهای بیمه ایرانی اعم از مستقیم و اتکائی موفق به اخذ رتبه نگردیده اند. اگر یک شرکت بیمه قصد فعالیت در بازارهای اتکائی بین المللی را داشته باشد به دلیل عدم داشتن رتبه، امکان رقابت و اخذ بیمه نامه های صادره توسط شرکتهای معتبر مستقیم که حاوی شرایط و نرخ متناسب هستند را نخواهد داشت. لذا این حضور بعضاً نتایج قابل اطمینانی را به ارمغان نخواهد آورد. با توجه به اهمیت کسب یک رتبه مناسب بهتر است این شرکت از هم اکنون با ارتقاء سطح توان مالی و دانش فنی و همچنین ایجاد ارتباط مستمر با آژانس های رتبه بندی بین المللی مقدمات دریافت رتبه ای مناسب و متعاقباً یافتن جایگاهی درخور در بازار فعلی را فراهم آورد.
معمولاً شرکتهای بیمه اتکائی بسیار قوی تر از شرکتهای بیمه مستقیم می باشند به همین دلیل شرکتهای بیمه مستقیم سعی در ارتباط و تعامل با شرکتهای بیمه اتکائی دارند. صنعت بیمه در قبل و بعد از انقلاب نیز بدلیل عدم وجود ظرفیت اتکائی کافی در کشور به دنبال ارتباط با بیمه گران اتکائی خارجی بوده است، تنها دو شرکت بیمه ایران و بیمه مرکزی اجازه قبولی از خارج از کشور را داشته اند.
با توجه به افزایش سرمایه روزافزون شرکتهای بیمه مستقیم و اتکائی که منتج به افزایش ظرفیت آنها می گردد، لزوم کم شدن میزان اتکائی اجباری احساس میگردد. صندوق ظرفیت مشترک نیز میتواند از مدیریت بیمه مرکزی خارج و در اختیار شرکتهای بیمه اتکائی قرار گیرد.
با افزایش سرمایه و به تبع آن افزایش ظرفیت قبولی و نگهداری، شرکت های بیمه اتکائی نیازمند به دریافت پورتفولیوی متناسب با ظرفیت و سرمایه خود می باشند که در غیر این صورت ماهیت عملکرد این شرکتها از یک واحد بیمه گر در اقتصاد تبدیل به یک بنگاه سرمایه گذاری خواهد گردید که این بنگاه محوری مسلماً پیوسته استراتژی های فنی مدیریتی شرکتهای بیمه اتکائی را تحت تأثیر قرار داده و از وظیفه اصلی آنها که همانا بیمه گری می باشد دور خواهد نمود. لذا به نظر می رسد که رویکرد کلان نظارت بیمه مرکزی و دیگر واحدهای تصمیم ساز باید به سوی پرکردن ظرفیت قبولی بیمه های اتکائی باشد.
شرکتهای بیمه اتکائی در واقع بازوهای شرکتهای بیمه مستقیم می باشند و حضور بیمه های مستقیم بعنوان سهامدار در شرکت بیمه اتکائی امین می تواند موجب رشد و شکوفایی هرچه بیشتر شرکت گردد . با توجه به عدم دخالت بیمه های اتکائی در بازار بیمه مستقیم مدیران شرکتهای مستقیم نیز میتوانند در هیأت مدیره شرکتهای بیمه اتکائی حضور یافته وبالتبع در رشد و شکوفائی آنها بسیار مثمر ثمر واقع شوند.
شرکت بیمه اتکایی امین در همه رشته های بیمه، اعم از اموال، اشخاص و مسؤولیت فعالیت دارد و در طرح های بزرگ نفتی و صنعتی و قراردادهای اتکایی که با بیمه گران بین المللی منعقد شده است به تناسب توان مالی خود مشارکت نموده و تعهد دارد.